از سؤالاتی که چندی پیش دریافت کردم تعدادی باقی مانده بود که نتوانستم در قالب یک مقاله کلی برای پوشش همگی بدانها بپردازم؛ بنابراین به آنها تک‌تک پاسخ داده و در اینجا قرار دادم.
من یک فیلم خریده‌ام. فیلم را برای یک هفته به دوستم می دهم تا نگاه کند. بعد به من برمی‌گرداند. آیا من کپی رایت را نقض کرده‌ام؟
- به هیچ عنوان! کپی‌رایت موجود در این فیلم از سوی شما به عنوان یک بیننده عادی تنها در صورتی قابل نقض است که سی‌دی را کپی‌کنید و به دوستتان بدهید. حتی بسیاری بر این عقیده‌اند (و این عقیده‌ایست قابل دفاع که بسته به نظام‌های مختلف حقوقی و شیوه‌ای که آنها در قبال «استفاده مجاز از آثار کپی‌رایت» اتخاذ کرده‌اند می‌تواند متفاوت باشد) که حتی در صورت کپی، مادام که ۱. در حد وسیع کپی و منتشر نکرده باشید و ۲. به فروش نرسانده باشید و به عبارتی استفاده اقتصادی از کپی کردن سی‌دی نبرده باشید، اقدام شما جزو قلمرو استفاده عادی از اثر است و حقی نقض نشده است.
نرم‌افزاری باگ دارد. من باگ را پیدا می‌کنم و از آن برای استفاده نامحدود از نرم‌افزار استفاده می‌کنم؛ ولی به شخصه خودم به سازنده اطلاع میدهم. اگر از این باگ استفاده کنم، کپی‌رایت را نقض کرده‌ام؟
- به نظر می‌رسد اگر آن نرم‌افزار را به طور قانونی تهیه کرده باشید (نسخه اصل را خریداری کرده باشید) هیچ ایرادی به کار شما وارد نباشد و این شرکت نرم‌افزاری است که باید بکوشد باگ را در نسخه‌های بعدی رفع کند و یا زرنگ باشد و توامان با این اقدام، نسخه‌های موجود در بازار را که باگ دارند هرچه زورتر جمع‌آوری کند. اقدام شما حتی اگر به خود شرکت اطلاعی ندهید در خصوص وجود باگ به نظر به هیچ روی ناقض حقوق کسی نیست.
قانون کپی‌رایت استثنا هم دارد؟ یعنی می‌توان در حالاتی از نرم‌افزار کرک شده استفاده کرد؟
-البته قانون کپی‌رایت استثناء دارد ولی اینکه نرم‌افزاری که پولی است (یعنی اوپن‌سورس نیست) را کرک کرد که بتوان بدون نیاز به خریداری آن به طور کامل و نامحدود (یعنی نه به صورت امتحانی و ترایال ورژن) از آن استفاده کرد به خوبی مصداق نقض کپی‌رایت آن نرم‌افزار است. البته در نظر هم داشته باشید که متأسفانه مردم ایران از طرفی به دلیل عضو نبودن ایران در هیچ پیمان بین‌المللی در زمینه کپی‌رایت و از طرفی به دلیل مناقشات و سپس تحریم‌های سیاسی فراوان حکومت ایران از سوی کشورهایی که حرف اول را در صنعت نرم‌افزار دنیا می‌زنند (عمدتاً اروپا و آمریکا) تا حد زیادی از دسترسی به نرم‌افزارهای اصل محرومند و در این شرایط نمی‌توان انتظار داشت که مادام که دسترسی به نسخه اصل فراهم نیست از مردم انتظار رعایت حقوق را داشت. البته تا جایی که بنده اطلاع دارم نسخه‌های اصل بسیاری برنامه‌ها -ازجمله تعدادی از آنتی‌ویروس‌ها- اکنون در ایران هم یافت می‌شود که در این‌صورت باید همان نسخه اصل را تهیه کرد. لیکن باز هم بحث اولیه باقی می‌ماند که حتی در این صورت هم اگر کسی نسخه غیرقانونی را تهیه کرد به دلیل اینکه ایران عضو پیمان بین‌المللی نیست و از لحاظ نظری تعهدی بر دوش نگرفته است، پس این اقدام هم نقض قانون نیست. فراموش نکنید که شما در داخل ایران تنها می‌توانید قانون کشور خودتان را نقض کنید و قانون کشور مثلاً ایالات متحده در ایران اجرا نمی‌شود، پس اگر ایران در این زمینه قانون نداشته باشد و آن را نقض حقوق تلقی نکرده باشد شما هم قانونی را نشکسته‌اید! البته باز هم دقت داشته باشید که حرف در اینجا بر سر نرم‌افزارهای تولید خارج است و برای نرم‌افزارهای تولید داخل ایران ما قانون به روز و تا جایی که بنده اطلاع دارم نسبتاً خوب و جامعی را داریم.
شرکت های ایرانی قاعدتاً فیلم های خارجی را که دوبله و وارد بازار می کنند باید خریداری کرده باشند، اما خب سانسورش هم می‌کنند! می‌شود من یک نسخه دوبله بخرم و با این توجیه که بابت فیلم پول داده‌ام، بروم و یک نسخه کپی دی‌وی‌دی هم از سر کوچه بخرم و نگاه کنم؟
کپی‌رایت ابزاری‌ست برای حمایت از حقوق پدیدآورنده یک اثر. اما این نباید سبب شود حقوق مصرف‌کننده را فراموش کنیم. در‌واقع در همه جای دنیا و خصوصاً در نظام‌های بازار آزاد و رقابتی، حقوق مصرف‌کننده چنان بدیهی، قوی و در همه‌حال حاضر است که در تعریف کپی‌رایت بدان اشاره‌ای نمی‌شود و آن را همچون یک پیش‌فرض قلمداد می‌کنند! در ایران اما با نبود بازار آزاد و اشکالات اساسی قانون‌گذاری و خلاء قانونی در زمینه حقوق مصرف‌کننده و حقوق رقابت، مردم عادی گاه فراموش می‌کنند که حق و حقوقی هم آنها دارند و تولیدکنندگان و فروشندگان و دارندگان کپی‌رایت و غیره موظف به پوشش نیاز مردمند و مردم بدهکار این قشر نیستند که حتی علیرغم زیان خود و به هر قیمتی حقوق این قشر را رعایت کنند. تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و دارندگان حقوق در قبال مردم موظفند که با ارائه محصول با کیفیت، مشتری خود را راضی نگاه دارند به نحوی که مطمئن شوند مشتری اولاً نسخه اصل محصولات را تهیه می‌کند و ثانیاً این نسخه اصل را از آنان تهیه می‌کند و نه سایر ارائه‌‌دهندگان احتمالی و بعضاً غیرقانونی حاضر در بازار. پس اگر شرکتی ایرانی اقدام به خرید و انتشار قانونی یک فیلم نمود همچنین باید کیفیت این محصول خود را چنان قانع‌کننده فراهم آورد که مشتری ایرانی به دنبال نسخه دیگری نرود. این اما محتاج قوی‌تر شدن مولفه «رقابت» در بازار است که متأسفانه در ایران ما از این جهت بسیار می‌لنگیم! پاسخ به این سؤال به نظر چندوجهی می‌نماید. از طرفی کار شما قانونی‌ست چون بالاخره سی‌دی اصل را از آن شرکت تهیه کرده‌اید. اما از طرفی از کیفیت سی‌دی ناراضی هستید و می‌خواهید یک نسخه که به اعتقاد شما غیرقانونی‌ست را هم تهیه کنید تا این بی‌کیفیتی را جبران کند. از طرفی در کشور ما نه تنها قوانین قوی برای حمایت از کپی‌رایت وجود ندارد بلکه همان قوانین ضعیف هم از اجرایشان اطمینانی حاصل نمی‌شود. در این حالت اعتقاد من بر آنست که سیستم خود پذیرفته که لیاقت رعایت حقوق را ندارد! (چون از طرفی نسخه‌های با کیفیت فراهم نمی‌کند و از طرفی اجرای حقوق را هم پاسداری نمی‌کند و ضمانت‌اجراها تنها محدود به کلمات چاپ‌شده داخل کتاب قوانین مانده‌اند!) پس می‌توان گفت که این کار مشکل اخلاقی ندارد و مشکل قانونی هم اگر داشته باشد (که می‌توان دفاع کرد که ندارد!) جای نگرانی نیست، چون قانون اجرا نمی‌گردد! به نظر من مهم است که بدانیم در زمینه محصولات فرهنگی وارداتی شما با شهروند هر کشور دیگر که آن محصول را با نهایت کیفیت در دسترس دارد، هیچ فرقی ندارید و شما هم درست به همان اندازه محق هستید که از یک محصول با کیفیت قانع‌کننده برخوردار شوید و اگر دارنده حق که حق خود را به شرکتی ایرانی که اهمیتی به کیفیت محصولات نمی‌دهد، منتقل کرده است، باید پیه این را هم به تن بمالد که مخاطب ایرانی به سراغ نسخه‌های غیرقانونی خواهد رفت!
No comments:
Post a Comment