- اشتباهات رایج در نوشتن جمله لبّ:
از این پنج اشتباه پرهیز کنید:
۱. اجازه ندهید جمله لبّ تنها توصیفی از قصد شما برای نوشتن مقاله باشد. جمله لبّ هنگامی به درستی نوشته می‌شود که علاوه بر قصد شما، نظر و جهت‌گیری نهایی شما را هم آشکار نماید. مثلاً این جمله لبّ «در این مقاله به این مساله می‌پردازم که دیدن فیلم‌های خشونت‌بار چه تأثیری بر افزایش میزان جرم و جنایت دارد» ضعیف است، چون تنها توصیف مقصود شماست و نظر شما را بیان نمی‌دارد. در عوض می‌توان چنین نوشت: «در این مقاله بررسی خواهد شد که دیدن فیلم‌های خشونت‌بار تاثیری اندک و اثبات نشده بر افزایش میزان جنایات دارد».
آنچه معمولاً نویسنده یک مقاله در خطر آن قرار دارد و باید با هوشیاری از آن پرهیز کند، آنست که بیان آنچه را که منظور شماست (به آن نتیجه می‌رسید) نباید برای آخرین فرصت نگاه دارید به خیال آنکه آن را مانند یک برگ برنده رو کنید! این برداشتی اشتباه در مقاله نویسی‌ست. به هنگام نوشتن مقاله، خواننده را از خود بدانید و او را حیران و بی‌هدف به دنبال خود فصل به فصل مقاله نکشید. تکلیف وی را از اول روشن کنید و بیان دارید نتیجه‌ای که قصد دارید از مقاله‌تان بگیرید چیست. البته پر واضح است که نوشتن نتیجه‌گیری یک مقاله در پایان آن با نوشتن جمله لبّ متفاوت است و با علم به کارکرد جمله لبّ این تفاوت را خود به روشنی می‌توانید دریابید: جمله لبّ -یک یا دو جمله- بسیار کوتاه‌تر از نتیجه گیری -حداقل یک پاراگراف- است و از طرفی در جمله لبّ فقط به دنبال آنید که خواننده را روشن کنید که به کجا خواهید رسید و چگونه (این «چگونه» را با اضافه کردن «طرح مقاله» به جمله لبّ انجام می‌دهید. برای توضیح بیشتر ادامه این نوشته را ببینید). در حالی‌که در نتیجه‌گیری مقاله، به طور خلاصه، روند کار خود را و اینکه چگونه توانستید آنچه را که در پی آن بودید، ثابت کنید، می‌آورید.
۲. از استفاده از اصطلاحاتی مانند «به عقیده من»، «چنین به نظر می‌رسد...»، «نویسنده بر این باور است...» و مشابه آن در جمله لبّ بپرهیزید. استفاده از این اصطلاحات سبب می‌شوند لبّ مقاله شما ضعیف به نظر آید و نویسنده را خجول و ناتوان از اثبات مساله نشان دهد. البته توجه داشته باشید که در اینجا عدم استفاده از این لغات در جمله لبّ شما مدّنظر است وگرنه استفاده از این اصطلاحات در متن مقاله، اجتناب‌ناپذیر و حتی در مواردی‌که دلایل مخالف، قوی و جدّی‌اند، لازم می‌نماید؛ در‌واقع با در نظر داشتن اینکه اثبات نظریه‌ها در علوم انسانی از حداکثری از یقین بالاتر نمی‌رود و به عنوان مثال با اثبات نظریه‌های ریاضی‌گونه که می‌توان با عدد و رقم به یقین صد در صد هم رسید، متفاوت است، باید بدان درجه از توانایی در قضاوت مطالب برسید که بین استفاده از این لغات و اصطلاحات در یک حد منطقی و پذیرفتن خطر دُگم و لجباز به نظر آمدن در اصرار بر موضع خود به تعادلی دست یابید. نکته اصلی در نوشتن جمله لبّ آنست که نباید با فروتن بودن سبب شد که لبّ مقاله شما غیرجدّی و مشکوک از جهت باورپذیری و اثبات‌پذیری به نظر آید.
۳. غیرمنطقی نباشید و در بیان جمله لبّ خود از ادبیاتی مناسب استفاده کنید. از حکم دادن و قضاوت کردن -از طریق استفاده از واژگانی خاص- در جمله لبّ خود بپرهیزید. در انتخاب واژگان دقت کنید و سعی کنید لحن جمله لبّ شما منطقی و علمی باشد. بدترین اتفاق آنست که برخی خوانندگان مقاله خود را از همان ابتدا با اسم گذاردن و توصیف‌های احساساتی و جانبدارانه از خواندن ادامه مقاله خود منصرف کنید. خصوصاً در استفاده از واژگان حسّاسیت‌زا در زمینه مسائل سیاسی ومذهبی اجتناب کنید. مثلاً با «فتنه‌انگیز» خواندن مخالفان سیاست دولت و یا «خشکه-مذهبی» نامیدن افرادی که مذهب در زندگی آنان دارای نقش است، به احتمال زیاد انگیزه و کنجکاوی افرادی را که به هر نحو خود را به این گروه‌ها متعلق و یا نزدیک می‌دانند، برای خواندن ادامه مقاله خود از بین می‌برید. این «پراندن» خوانندگان احتمالی چیزی نیست که یک محقق و نویسنده بدان ببالد!
۴. جمله لبّ خود را به صورت موضوعی که بحث و تفکرانگیز است، مطرح کنید. از طرح لبّ مقاله خود، به صورت یک حقیقت واضح و غیرقابل انکار بپرهیزید. برای این مساله همچنین لازم است که موضوع مقاله شما جدلی باشد و نه مطالبی روشن‌تر از آفتاب! مثلاً جمله لبّ مبنی بر اینکه «کودک‌آزاری جرمی نابخشودنی‌ست.» جمله لبّ خوبی نیست، چون بر همگان واضح است و کسی در آن شک ندارد. اگر لبّ مقاله شما آن باشد که «کودک‌آزاری صدمات جبران‌ناپذیری بر کودک وارد آورده و اختلالات رفتاری و اجتماعی فراوانی را در آینده وی به دنبال خواهد داشت»، جمله لبّ بسیار بهتری از آب در می‌آید.
۵. جمله لبّ خود را به صورت پرسش مطرح نکنید. استثنائاً در حالتی که پاسخ به نحوی، پیشاپیش در همان نوشته، برای خواننده روشن شده باشد، این کار ممکن است، لیکن در هرحال تلاش کنید این به رویه معمول شما در نوشتن جمله لبّ تبدیل نگردد.
- گنجاندن طرح مقاله قبل یا بعد از جمله لبّ
طرح مقاله Essay Map توضیح مختصر نویسنده درباره نکات اصلی مقاله است که در مقدمه مقاله گنجانده می‌شود. طرح مقاله درست مانند نقشه برای یک توریست می‌ماند که از همان ابتدای سفرش بداند چه جاهایی را در برنامه دارد که ببیند.
بهترین جا برای گنجاندن طرح مقاله بلافاصله قبل یا بعد از جمله لبّ است. به نحوی که نویسنده در جمله لبّ هدفش را از نوشتن مقاله و نظر خود را درباره آن بیان کرده و سپس طرح مقاله راهی را که وی برای رسیدن به آن هدف می‌پیماید، نشان می‌دهد. علاوه بر این نکته، طرح مقاله به نویسنده کمک شایانی در سازماندهی مطالب مقاله و جلوگیری از بیان مطالبی که ارتباط روشنی با لبّ مقاله ندارند، می‌نماید. تعداد نکاتی که در طرح مقاله می‌آید، بیانگر تعداد سرفصل‌ها یا بخش‌های مقاله است و بسته به طول مقاله، متفاوت. البته در یک مقاله کمتر از ۱۰۰۰ کلمه، ۳ یا ۴ نکته معمولاً کافی‌ست و تعداد بیشتر نکات می‌تواند به گنگ شدن و مانع نبودن مقاله بیانجامد؛ بدان معنی که مقاله شامل مطالبی شود که به دقت بحث نمی‌شوند و در نهایت به طور اقناع‌کننده اثبات نشده و نیمه‌کاره رها می‌شوند.
در صورتی که طرح مقاله به نظرتان بیش از اندازه واضح می‌آید -این در مقالات نسبتاً کوتاه ممکن است پیش آید- به نحوی که ذکر آن غیر لازم می‌نماید، بهتر آنست که آن را در پیش‌نویس مقاله‌تان نگاه دارید تا در سازماندهی مطالب یاری‌تان دهد و سپس در تدوین و بازبینی نهایی نوشته، آن را حذف کنید.
نتیجه
نوشتن جمله لبّ در روشن کردن خواننده مقاله نسبت به هدف و نظر نویسنده راجع به موضوع مقاله مهمترین نقش را بازی می‌کند. جمله لبّ در سازماندهی مطالب مقاله نیز نقشی انکارناشدنی دارد و در حین نوشتن مقاله باید مدام به جمله لبّ برگشت تا از وجود ارتباط و برحذر ماندن از انحراف از موضوع مقاله بتوان اطمینان حاصل کرد. کوتاه و مختصر بودن جمله لبّ، جزئی بودن آن و فاش کردن عقیده نویسده به نحوی روشن، جامعیت و مانعیت جمله لبّ و امکان تشخیص آسان آن ترجیحاً در ابتدای مقاله توسط خواننده از مهمترین نکاتی‌ست که به هنگام نوشتن جمله لبّ باید رعایت نمود. در نوشتن این جمله باید از طرح ایده به صورت سؤال و استفاده از لغات گنگ و نیز ادبیات نامناسب، تندرو و غیرعلمی تا حد ممکن اجنتاب نمود.
تمرین
جمله لبّ را در مطلب حاضر و نیز در نوشته قبلی درباره نمایشگاه کتاب تهران پیدا کنید و نکات قوت و ضعف آن را از حیث مطابقت با قواعد نوشتن جمله لبّ بررسی کنید.
No comments:
Post a Comment