در یکی از پست‌های اولیه این وبلاگ درباره روز جهانی مالکیت فکری که به ابتکار سازمان جهانی مالکیت فکری WIPO هر ساله در ۲۶ آوریل جشن گرفته می‌شود، نوشتم؛ در طی وب-گردی‌هایم حالا معلوم شد که آوریل ماهی‌ست بسیار دوست‌داشتنی برای اهل فرهنگ! چون علاوه بر روز جهانی مالکیت فکری، «روز جهانی کتاب و کپی‌رایت» هم در این ماه قرار دارد!
روز ۲۳ آوریل برابر با ۳ اردی‌بهشت به منظور ارتقای کتابخوانی، انتشار کتاب و حمایت از حق مؤلف، این‌بار توسط یونسکو به «روز جهانی کتاب و کپی‌رایت نامگذاری» شده است. در بسیاری از کشور‌ها این روز با برگزاری جشن کتاب، توزیع بن‌های خرید کتاب برای کودکان و بزرگسالان، برگزاری مراسم انتخاب بهترین داستان یا رمان و یا غیره در دو رده سنی کودکان و بزرگسالان، جلسات کتابخوانی توسط نویسندگان خود کتاب‌ها و سایر مراسم برپا داشته می‌شود.
 |
| پوستر روز جهانی کتاب و کپی‌رایت سال ۲۰۱۰ |
روز ۲۳ آوریل برابر با ۳ اردی‌بهشت به منظور ارتقای کتابخوانی، انتشار کتاب و حمایت از حق مؤلف، این‌بار توسط یونسکو به «روز جهانی کتاب و کپی‌رایت نامگذاری» شده است. در بسیاری از کشور‌ها این روز با برگزاری جشن کتاب، توزیع بن‌های خرید کتاب برای کودکان و بزرگسالان، برگزاری مراسم انتخاب بهترین داستان یا رمان و یا غیره در دو رده سنی کودکان و بزرگسالان، جلسات کتابخوانی توسط نویسندگان خود کتاب‌ها و سایر مراسم برپا داشته می‌شود.
تاریخچه نامگذاری این روز
سال ۱۹۹۵ از سوی سازمان ملل متحد سال تساهل و تسامح (year for tolerance) نامیده شد و کنفرانس عمومی یونسکو که آن سال در پاریس برگزار شد، بر این موضوع متمرکز بود. در این کنفرانس تصمیم گرفته شد که سالیانه روزی برای گسترش باور جهانیان به تساهل و تسامح تعیین گردد و برای بزرگداشت آن جشنی برای کتاب و نویسندگان و قوانینی که از آن‌ها حمایت می‌کنند، برگزار شود. بدین منظور روز ۲۳ آوریل برگزیده شد.
این انتخاب، ریشه در مراسمی مذهبی-ادبی در کاتالونیای اسپانیا داشته است. در این روز که مصادف است با روز سنت جورج، کاتالونی‌ها شاخه‌ای رز به همسرشان هدیه می‌دادند و در مقابل کتابی هدیه می‌گرفتند، به طوری که بیشترین فروش کتاب (تا حدود ۴۰۰٫۰۰۰ جلد) در کاتالونیا در این روز اتفاق می‌افتاد! این رسم و همچنین مصادف بودن این روز با سالروز مرگ سروانتس (مطابق با تقویم گریگوری) و تولد و نیز مرگ شکسپیر (مطابق با تقویم یولیانی) موجب شد که یونسکو ۲۳ آوریل را به روز کتاب و (در پی آن، برای پاسخ به نیاز مدرن حمایت از مؤلفین) کپی رایت، نامگذاری کند.
برای مطالعه بیشتر اینجا و اینجا را هم ببینید.
در ایران
فرا رسیدن این روز در ایران اما، بهانه‌ایست برای دست‌اندرکاران کتاب و فرهنگ که نیاز کشورمان را به تصویب قوانین داخلی، همگام با استانداردهای جهانی، برای حمایت از حقوق مؤلفین و هنرمندان، یادآوری کنند؛ چه این روز نه تنها روزی برای تشویق کتابخوانی، بلکه همچنین اذعان نیاز به خلاقیت و فعالیت بیشتر خالقین کتاب‌ها (و سایر آثار هنری) است، که رخ نمی‌دهد مگر با حصول اطمینان از اینکه نتایج کارشان مورد حمایت قانونگذار و مراجع قضایی ست.
در ایران نیز جدای از تشویق به کتابخوانی، در وضعیت امروز با توجه به نهادینه شدن حقوق مؤلفین و خالقین آثار هنری در کلیه کشورهای توسعه یافته و تعداد کثیری از جوامع در حال توسعه، پیشرفت ادب و هنر، خصوصاً رقابت کشورمان در این زمینه با سایر کشور‌ها و امکان برقراری روابط فرهنگی دوسویه با کشور‌ها بسته به وجود قانونی مؤثر، روزآمد و استاندارد در حمایت از کپی‌رایت است.
چندی‌ست این نیاز توسط مجامع ادبی، هنری و حقوقی ایران حس شده و مورد اذعان است و اکنون جامعه در برزخ یافتن راه حل مناسب برای پاسخ بدان است. بسیاری از افراد آشنا به مبحث، مشکل بزرگ را در عدم عضویت ایران در معاهدات بین المللی در این رابطه، از جمله «معاهده برن در حمایت از آثار ادبی و هنری» و «موافقتنامه درباره جنبه‌های تجاری مالکیت فکری» (مشهور به تریپس) که لازمه این اخیر، خود، پیوستن به سازمان جهانی تجارت است، می‌دانند؛ حقیقت آن است که اگرچه پیوستن به این معاهدات، قدمی بزرگ در به‌روزرسانی وضعیت مالکیت فکری در ایران خواهد بود، لیکن این امر بدون اقدام به فراهم آوردن تمهیدات لازم پیش از عضویت در این معاهدات، بسیار سخت و عملاً غیر ممکن است. اولین قدم، در نتیجه، آن خواهد بود که با الهام و نگرش به مفاد و رویکرد این معاهدات و با توجه به اینکه قوانین موجود داخلی در این زمینه در مقایسه با سرعت پیشرفت مباحث مالکیت فکری، می‌توان گفت با توجه به نیاز روز تماماً در حد ناکارآمد می‌باشند، ابتدا قانونی داخلی برای حمایت از آثار ادبی و هنری تصویب گردد.
در این راستا تدوین پیش‌نویس بر قانون جامع حمایت از مالکیت ادبی و هنری که در نوشته‌های قبلی بدان اشاره کرده‌ام، قدمی‌ست ابتدایی و اساسی که خوشبختانه برداشته شده است. آنچه در پیش رو داریم بررسی این پیش‌نویس در مجلس و تصویب و لازم‌الاجرا شدن آن است که امیدوارم مدتی طولانی به درازا نکشد. البته چنان‌که یکی از اساتید در همایشی که برای بررسی این پیش‌نویس برگزار شده بود، ذکر کرد، اینکه نهایتاً بر سر این پیش‌نویس در طی مراحل تصویب چه پیش آید و آیا نمایندگان غیرمتخصص در مالکیت فکری تا چه حد به علم متخصصان در این موضوع اعتماد خواهند کرد و آن قانون را بدون تغییر اساسی از تصویب خواهند گذراند، مساله‌ایست که تنها باید دید که چه خواهد شد!
روز کتاب و کپی رایت را در ایران- مهد فرهنگ و تمدّن- با امید تصویب هرچه سریع‌تر قانونی به روز برای حمایت از ادب و هنر جشن می‌گیریم!
No comments:
Post a Comment